काठमाडौं। संसारलाई पेट्रोलियम पदार्थ निर्यात गर्ने मुलुक साउदी अरबमा मात्रा निकै पातलो हुँदै गएको छ। यसको असरले विश्वभर ऊर्जा संकट सुरु हुने विज्ञहरुको अनुमान छ।

पछिल्लो समय युक्रेन-रुस युद्धले तेल आपूर्तिमा अप्ठेरो भइरहेको बेला विश्वको सबैभन्दा ठूलो तेल निर्यातकर्ता साउदीमा भने तेलको मात्रा पातलिदै गएको छ।

तेलका धनी राष्ट्रहरु पनि यतिबेला वैकल्पिक ऊर्जा उत्पादनतिर लागिपरेका छन्। साउदीले पछिल्लो समय विद्युतीय गाडीको प्रयोग बढाउन लुसिडसँग एक लाख युनिट इभी खरिद गर्ने भएको छ। यसका लागि एक महिना अगाडि सम्झौता गरिसकेको छ। यस्तै अन्य सोलार पावरदेखि हाइड्रोजन उत्पादनमा साउदीले काम गरिरहेको छ।

फ्रान्सेली राष्ट्रपति इमानुएल म्याक्रोनले गत महिना अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनसँग विश्वको सबैभन्दा ठूलो तेल निर्यातकर्ता देश साउदी अरेबियासँग उत्पादन बढाउनका लागि क्षमता निकै कम रहेको बताएका थिए। त्यो सुनेर बाइडेन छक्क परेका थिए। विश्लेषकहरुले बाइडेनलाई रूसी तेलको विकल्पका लागि मद्दत गर्न साउदी अरेबियामा भएको तेलको मात्रामा धेरै भर नपर्न समेत सुझाव दिएका छन्।

साउदी अरेबियालाई विश्वव्यापी तेलको 'केन्द्रीय बैंक' को रूपमा हेरिएको छ। वास्तवमा साउदी अरेबियाको एक उद्योगले कति तेल पम्प गर्न सक्छ भन्ने कुरा हालसम्म गोप्य छ। यस शंकास्पद कुराले गर्दा पनि तेलको मूल्य उच्च र तनावग्रस्त विश्वव्यापी उत्पादनको समस्या बढेको छ। दिनमा १ करोड २० लाख ब्यारेल पम्प गर्ने सक्षम भएको दाबी गर्ने राज्यले विगतमा आफ्ना शंका गर्नेहरूलाई बारम्बार गलत साबित गरेको छ।

तर यतिबेला विश्वले अहिलेसम्मकै सबैभन्दा खराब आपूर्ति संकटको सामना गरिरहेको छ। यसै समयमा उद्योगका आन्तरिक स्रोतहरू, ओपेक स्रोतहरू र अन्य विज्ञहरूले प्रति दिन कम्तिमा १ करोड ५ लाख ब्यारेलको वर्तमान उत्पादन भएको साउदी अरेबियाले वास्तवमा एक पटकमा प्रति दिन १५ लाख ब्यारेल मात्रै उत्पादन गर्ने सम्भावना रहेको अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमहरुले उल्लेख गरेका छन्।

साउदीले आफ्नो ओपेक कोटा अन्तर्गत तेल पम्प गरिरहेको छ। केही समय अघि तेलको मूल्य हालसम्मकै उच्च रेकर्डमा पुगेको थियो। हालसम्म पनि उक्त मूल्य कायमै भइरहेका छन्। ओपेकको तथ्यांकअनुसार साउदीमा गत वर्ष तेलको नयाँ कुवा ड्रिलिङ गर्दा कोभिड महामारी अघिको स्तरभन्दा तल देखिएको छ। यसको मतलब साउदीका कुवाहरुमा तेलको स्तर घट्दो छ।

साउदी राज्यको तेल कम्पनी अराम्कोको व्यवस्थापनसँग हालै भेटेका एक वरिष्ठ उद्योगीका अनुसार कम्पनीसँग १० लाख ब्यारेल प्रतिदिन (बीपीडी) स्पेयर क्षमता छ, जुन सजिलै उपलब्ध हुने छ। 'जब इनार ड्रिलिङ तल आउँछ, अराम्कोसँग १० लाख बीपीडी छ, जुन ती तेलहरु तुलनात्मक रूपमा छिटो बजारमा पुग्न सक्छन्, आपूर्ति राम्रो हुन सक्छ। तर यो लामो समयसम्म टिक्न सक्दैन र पुग्दा पनि पुग्दैन,' उनले भने।

उनका अनुसार यस भन्दा अघि तेल उत्पादक कम्पनी आराम्कोले १ करोड ५ लाख बीपीडी उत्पादन गरिरहेको थियो। तर यसले जति नै उत्पादन गरे पनि यसको पनि सीमित क्षेत्र छ। जसमा यो कम्पनीले १ करोड १५ लाख बीपीडी भन्दा बढी उत्पादन गर्न सक्दैन।

समाचार अनुसार अराम्कोले जापान, नेदरल्याण्ड्स र इजिप्ट जस्ता उपभोग गर्ने देशहरू लगायत स्वदेश र विदेशमा आपूर्ति नगरी १ करोड १० लाख बीपीडीभन्दा बढी पम्प गर्न सक्दैन।

हालसम्म पनि अराम्कोले उत्पादन सूचीको स्तर खुलासा गरिरहेको छैन। तर उद्योगले अनुमान गरे अनुसार कम्पनीले ६०/९० दिनको बीचमा प्रति दिन तीन लाखदेखि ५ लाख ब्यारेल थप उत्पादन गर्न सक्छ।

ओपेक र साउदी पर्यवेक्षकका अनुभवी ग्यारी रोसका अनुसार साउदीको उत्पादन क्षमता १ करोड १० लाख बीपीडीभन्दा बढी हुन सक्दैन। हालैका वर्षहरूको ढिलो ड्रिलिङ गतिले विद्यमान क्षमतामा हुने घाटालाई पूरा गर्न असफल भएको छ। उनी भन्छन्- 'हामी आवश्यकता भन्दा बाहिर दौडिरहेका छौं। यसले तेलको आपूर्तिमा केही समय वा दशकपछि समस्या आइपर्ने देखिन्छ।'

आराम्कोले १० लाख ब्यारेल क्षमता बढाउँदै

आराम्को भने प्रतिदिन १० लाख ब्यारेल क्षमता बढाउने योजनामा ​​काम गरिरहेको छ। साउदी अराम्कोले रोयटर्सलाई दिएको जानकारी अनुसार कम्पनीले १ करोड २० लाख बीपीडीको कच्चा तेलको अधिकतम दिगो क्षमता (एमएससी) कायम राखेको छ, जुन दुई वर्ष पहिले पम्प गरिएको थियो। 'तर सन् २०२० को दोस्रो त्रैमासिकमा हामीले प्रतिदिन १ करोड २१ लाख ब्यारेलको दैनिक उत्पादन रेकर्ड सेट गर्‍यौं,' कम्पनीले भनेको छ।

सन् २०२० मा त्यस्ता पम्पिङ दरहरू केही दिन मात्र टिकेका थिए भने तेल व्यापारीहरूले अराम्कोको ठूलो सेयर पुलब्याक भएको देखेका थिए। 'हामीले साउदी अरेबियाको जलाशयहरूको दीर्घकालीन उत्पादकत्वलाई बढावा दिन हाम्रो विकास योजनाहरू कार्यान्वयन गर्न जारी राख्छौं,' कम्पनीले भनेको छ- 'राज्यको निर्देशन अनुसार कम्पनीको कच्चा तेल प्रति दिन १ करोड २० लाख ब्यारेलबाट १ करोड ३० लाखमा बढाउने हाम्रो योजनाहरू २०२७ सम्म जारी राख्छौं।'

साउदी अरेबियाले महामारीको सबैभन्दा नराम्रो अवस्थामा उत्पादन कटौती गर्न सहमति जनाएपछि साउदी अरेबियाले के उत्पादन गर्छ र बाहिरीहरूले उत्पादनको रूपमा के मान्छन् भन्ने बीचको अन्तर बढेको ओपेक पर्यवेक्षकहरूले उल्लेख गरेका छन्।

मे महिनामा ओपेकले आफ्नो उत्पादनलाई ट्रयाक गर्न प्रयोग गरेको माध्यमिक स्रोतले साउदीको उत्पादन १ करोड ४२ लाख बीपीडीमा राख्यो। जुन यसको कोटा भन्दा एक लाख बीपीडीभन्दा बढी थियो र यो राज्यले उत्पादन गरिरहेको बताएको थियो।

कन्सल्टेन्सी र विशेषज्ञहरु तथा तेलको समाचार रिपोर्टिङ र मूल्य निर्धारण एजेन्सीहरू लगायतका माध्यमिक स्रोतहरू ओपेकद्वारा उत्पादनको अनुगमन गर्न छनोट गरिन्छ। जुन तेल सदस्यहरूले वास्तवमा कति पम्प गर्दैछन् भन्ने पुरानो विवादकै एक संस्करण हो।

यसैका कारण उत्पादन क्षमताको नजिक आउँदा साउदी अरेबियाले बाइडेनले उत्पादनमा तुरुन्त वृद्धि गर्न प्रस्ताव गरे पनि उक्त क्षमतामा मात्र सीमित हुने ओपेकले बताएको छ।

फ्रान्सेली राष्ट्रपति म्याक्रोनले साउदी अरेबियाले एक करोड ५० लाखका दरले बीपीडी उत्पादन बढाउन सक्छ वा हुन सक्छ तर यसो गर्दा उनीहरूसँग ६ महिनाको लागि सम्म पनि ठूलो क्षमताहरूमा उत्पादन हुने छैनन्।

सन् २०१४ देखि २०१६ मा विश्वव्यापी सरप्लसको बीचमा तेलको कम मूल्यको अवधि र सन् २०२० मा कोभिड महामारीका कारण ड्रिलिङ दरमा आएको गिरावट लगायत धेरै कारकहरूका कारण ओपेकको उत्पादन क्षमता समग्रमा घटेको थियो।

'ओपेक सदस्यहरूको तेल उद्योगले तेलको राजस्व घट्ने कारणले लगानीको अभावको सामना गरेका छन्,' ओपेकका एक प्रतिनिधिले भने, 'विश्व तेलको मूल्यमा गिरावटले जहिले पनि अप स्ट्रीममा लगानीको स्तरलाई असर गर्छ।'

गत जुनमा जारी गरिएको ओपेक पेपरको  वार्षिक तथ्यांकीय समीक्षाले देखाए अनुसार केही प्रमुख अपस्ट्रीम मेट्रिक्स वरपर साउदी गतिविधिले कोभिड महामारीबाट आंशिक रिकभरी मात्र पाएको छ तर फेरि २०२१ मा थप गिरावट आएको थियो।

साउदी अरेबियामा कच्चा तेलका इनारहरूको संख्या र उत्पादनका लागि इनार तयार गर्ने प्रक्रिया २०१७ यताकै सबैभन्दा कम हो। २०२१ मा यो संख्या १ सय ५२ ले घटेर ३ सय १४ मा पुगेको थियो। यस भन्दा अघि चार सय ६६ वटा कच्चा तेल उत्पादन गर्न सकिने इनारहरु थिए। यो वार्षिकरूपमा उत्पादन हुने दरको गिरावट ओपेकको कुल गिरावटको झण्डै आधा थियो।

'साउदीमा यस्तै खालका ह्रासका कारण ओपेक समूहले प्रतिवर्ष करिब १० लाख बीपीडी क्षमता गुमाउँदै छ,’ एनर्जी एस्पेक्ट्स थिंक ट्यांकका वीरेन्द्र चौहानले भने। (सीएनएनको सहयोगमा)